Ziemia Pszczyńska
Ziemia pszczyńska
Historia polityczna miasta, jego rozwój jako stolicy Państwa Stanowego czy Księstwa, toczyła się wspólnie z historią ziemi pszczyńskiej, rozwojem jej kultury ludowej i budownictwa. Puszcza pszczyńska otaczająca szczelnie ziemię pszczyńską stanowiła granicę wpływu kultury ludowej od północy. W dorzeczu Wisły, Pszczynki i Gostynki wytworzył się swoisty etnicznie region, mający cechy wspólne z całym obszarem Zielonego Śląska od Raciborza aż do Wisły. Region ten wyróżniał się oryginalnością budownictwa drewnianego, prostotą zdobnictwa, strojem ludowym oraz specyfiką obrzędów, pieśni i tańców.
Budownictwo drewniane
Rozkwit sztuki ludowej przypada na wiek XVIII i z tego okresu zachowała się największa liczba zabytków budownictwa drewnianego oraz mebli zdobionych polichromią. Najstarszym zachowanym typem budownictwa wiejskiego są stodoły o archaicznej (sochowo-ślemieniowej) konstrukcji dachu, budowane na rzucie sześcio lub ośmiokąta. Wszystkie typy obiektów drewnianych - chałupa, stodoła, wozownia, spichlerz czy kuźnia - reprezentowane są w Skansenie - Zagrodzie wsi pszczyńskiej na terenie Parku Pszczyńskiego.
Idealną harmonię pomiędzy naturą i działaniem człowieka osiągnęli poprzez swój kunszt miejscowi cieśle przy wznoszeniu drewnianych kościółków. W obecnych granicach powiatu pszczyńskiego zachowało się ich siedem: w Ćwiklicach, Górze, Grzawie, Łące, Miedźnej, Pielgrzymowicach i Wiśle Małej. Warto zobaczyć choć kilka z nich, by podziwiać ich malownicze sylwetki, miękkość linii dachów krytych gontem, hełmy wież i sygnaturek. Spalony w 1939 roku kościółek św. Jadwigi był jednym z najcenniejszych. Wybudowany w 1501 roku stał na lekkim wzniesieniu - w miejscu, gdzie była pierwsza osada Pszczyny. Obecnie znajduje się tam zabytkowy cmentarz św. Jadwigi, na którym zachowano pośrodku miejsce po spalonym kościółku. XVIII-wieczny pozytyw, pochodzący z kościoła św. Jadwigi znajduje się obecnie w Izbie Telemanna, w budynku Muzeum Prasy Śląskiej.
Dzięki zachowanym drewnianym kościółkom oraz Skansenowi, Pszczyna znalazła się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
Puszcza pszczyńska
Lasy pszczyńskie były pierwotnie puszczą dębowo-bukową, którą ostatecznie przetrzebił rozwój przemysłu w XIX wieku. Nadleśnictwo Pszczyna i Kobiór o powierzchni ok. 25 tys. ha są częścią zwartego pasa lasów o szerokości 20 - 30km, a ciągnącego się od Kędzierzyna do Oświęcimia. Wciąż żyją tu dziko jelenie europejskie, jelenie sika, daniele, sarny, dziki, wilki, lisy, borsuki, zające, kuropatwy i dzikie kaczki. Lasy te jeszcze w latach 30. były dobrami księcia von Hochberg i sięgały na północ aż po Katowice. W 1865 roku książę Jan Henryk XI von Hochberg - pierwszy łowczy w cesarstwie - sprowadził do pszczyńskich lasów żubry, które miały uświetnić polowania organizowane dla koronowanych głów z całej Europy. Pszczyńskie żubry odegrały ważną rolę w odnowieniu stada w Puszczy Białowieskiej. Obecnie w Ośrodku Hodowli Żubrów w Jankowicach, na powierzchni 800 ha lasu, żyje w warunkach zbliżonych do naturalnych stado liczące ok. 50 sztuk.
Z inicjatywy władz miasta oraz powstałej w 1998 roku Agencji Rozwoju i Promocji Ziemi Pszczyńskiej, w Parku Zwierzyniec wybudowano Pokazową Zagrodę Żubrów. Istniejąca od 1 czerwca 2008 roku Zagroda cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem turystów.
Pałacyki, bażantarnie, aleje
W 1861 roku powstał zameczek myśliwski w Promnicach nad Jeziorem Paprocańskim, nieopodal Pszczyny. Budowniczy księcia, Olivier Pavelt wybudował go w stylu angielskiego neogotyku, w miejsce istniejącego tu już wcześniej, a wzmiankowanego w II połowie XVIII wieku pałacyku.
Z pszczyńskiego parku do Promnic prowadziła droga konna (tzw. Reitweg) - kilkunastokilometrowa aleja, nazywaną droga myśliwską. Powstała ona przed 1878 r., a jej fragment zachował się do dziś. Inne aleje prowadziły przez Dziką Promenadę, do pałacyku Bażantarnia w Porębie, do Goczałkowic czy do folwarku Czarne Doły. Aleje te - dębowe, kasztanowe, lipowe czy brzozowe - łączyły malowniczo bażantarnie, folwarki, leśniczówki i pałacyki usytuowane wokół Pszczyny. Przebiegając pomiędzy fragmentami lasu, wzniesieniami, stawami czy strumieniami, pozwalały podziwiać łagodny pszczyński krajobraz, a czasem widok pobliskich gór.
W pobliżu miasta znajdują się dwa duże zbiorniki wodne: Jezioro Goczałkowickie oraz Zbiornik Łącki.
Jezioro Goczałkowickie
Jako zbiornik utworzony na Wiśle w 1955 roku, jest jednym z największych tego typu akwenów w Polsce. Stanowi on nadal źródło zaopatrzenia w wodę dla Górnego Śląska. Ze względu na ogrom swej tafli oraz łaskawe dla żeglarzy wiatry, jezioro to, dzięki staraniom władz miasta, może ponownie stać się atrakcyjnym ośrodkiem uprawiania żeglarstwa.
W pobliżu jeziora leży znane uzdrowisko Goczałkowice-Zdrój, które powstało w 1856 r. Tutejsze sanatorium korzysta z bogatych złóż borowiny i solanki, pomocnych m. in. w leczeniu schorzeń reumatycznych, chorób narządów ruchu i układu oddechowego.
Zbiornik Łącki
Zbiornik Łącki wybudowano w 1986 roku w środkowym biegu rzeki Pszczynki, pomiędzy czterema miejscowościami: Łąką, Porębą, Brzeźcami i Wisłą Wielką. Czoło zapory przylega niemal do Dzikiej Promenady - części Parku Pszczyńskiego, a istniejące tu do dziś aleje - dębowe czy kasztanowe - prowadzą prosto do zamku i miasta.
Mieszkańcy Pszczyny i regionu chętnie korzystają ze zbiornika jako kąpieliska, miejsca do łowienia ryb i surfowania. Od 2008 nad zbiornikiem łąckim działa nowoczesny Ośrodek Sportów Wodnych.